Ngày 5-9-1945 - ba ngày sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc "Tuyên ngôn độc lập”, Người viết thư gửi cho các học sinh nhân ngày khai giảng năm học đầu tiên (1945 - 1946) của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Bức thư này của Hồ Chủ tịch là một tư liệu lịch sử vô cùng quý báu không chỉ của ngành Giáo dục – Đào tạo, mà còn của Đảng, Nhà nước và toàn dân ta.

Tuyên ngôn độc lập thể hiện sáng ngời tư tưởng của Hồ Chí Minh về quốc quyền, nhân quyền, tinh thần nhân văn và chính nghĩa Việt Nam, tỏ rõ ý chí của dân tộc ta quyết tâm bảo vệ nền độc lập, quyền tự do. Tuyên ngôn độc lập nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế, gắn liền đất nước Việt Nam với tên tuổi Hồ Chí Minh, khích lệ chúng ta vững bước đi tới tương lai tươi sáng.

Chủ tịch Hồ Chí Minh Khẳng định: Không có gì quý hơn độc lập, tự do. Nhưng theo Người: Độc lập mà không đem lại tự do cho nhân dân thì độc lập cũng không có nghĩa gì. Đây là đúc rút của Bác khi Người đi đến nhiều nước tuy có nền độc lập mà nhân dân không được tự do. Hơn nữa, dân tộc Việt Nam trải qua hàng thế kỷ dưới ách thực dân phong kiến, mất tự do, bị nô dịch và nghèo đói đến cùng cực. Khát vọng độc lập, tự do để hoạt động, nâng cao mức sống vật chất, tinh thần của nhân dân đã trở thành mục đích thiêng liêng của Bác và của Đảng ta. Giải phóng dân tộc là để đem lại tự do cho nhân dân. Nhà nước của ta có sứ mệnh lịch sử bảo đảm độc lập cho Tổ quốc, tự do cho nhân dân, môi trường tự do hoạt động sáng tạo của từng cá nhân, mưu cầu một cuộc sống ngày càng đầy đủ, hạnh phúc. Đó là khát khao cháy bỏng suốt cả cuộc đời Người .

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, trước hết cán bộ lãnh đạo phải là những người thực hiện tốt 6 nội dung về tư cách và bổn phận của đảng viên trong thực tiễn và thông qua quá trình hoạt động này họ đã thể hiện rõ 4 chuẩn phẩm chất là “... trung thành, rất hăng hái trong công việc và trong lúc đấu tranh”, “liên lạc mật thiết với dân chúng, hiểu biết dân chúng. Luôn chú ý tới lợi ích của dân chúng”. Đặc biệt, cùng với những chuẩn đó, cán bộ lãnh đạo phải là những người “có thể giải quyết các vấn đề trong những hoàn cảnh khó khăn” và “luôn giữ đúng kỷ luật”.

Tình thương yêu cán bộ của Chủ tịch Hồ Chí Minh, không chỉ dừng lại ở quan điểm, ở những bài nói, bài viết, mà điều quan trọng hơn là, chính cuộc đời hoạt động thực tiễn của Người đã dành cho đội ngũ cán bộ một tình thương yêu vô bờ bến. Với tình thương yêu ấy, Người đã hết lòng chăm lo giáo dục, rèn luyện cho đội ngũ cán bộ các ngành, các cấp, các lứa tuổi, trong đó Người đặc biệt quan tâm tới các cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ dân tộc thiểu số.

“Uống nước nhớ nguồn”, “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” vừa là đạo lý thiêng liêng, vừa là giá trị đạo đức và lối ứng xử cao đẹp trong dời sống văn hóa của người Việt. Truyền thống tốt đẹp này đã và đang được nhân dân phát huy từ thế hệ này sang thế hệ khác. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kế thừa, đúc kết truyền thống tốt đẹp từ ngàn đời của dân tộc thành một trong những nội dung tư tưởng của Người. Đồng thời, Người là tấm gương sáng thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đối với các thương binh, liệt sĩ.

Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu sự lãnh đạo phải dân chủ, thiết thực, cụ thể và toàn diện theo đúng đường lối quần chúng của Đảng, dân chủ với nhân dân và vì nhân dân, để sự nghiệp cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng mãi trường tồn. Theo Người, để “vận động tất cả lực lượng của mỗi một người dân không để sót một người dân nào, góp thành lực lượng toàn dân, để thực hành những công việc nên làm, những công việc Chính phủ và Đoàn thể đã giao cho”.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng đạo đức. Theo Người, đạo đức cao nhất là:Hết lòng hết sức phục vụ nhân dân. Vì Đảng, vì dân mà đấu tranh quên mình, gương mẫu trong mọi việc. Trong suốt những năm ở cương vị đứng đầu Nhà nước, Người là mẫu mực kết hợp đạo đức và pháp luật, luôn luôn chú trọng giáo dục đạo đức nhưng không ngừng nâng cao vai trò sức mạnh của pháp luật. Người từng khẳng định: Trăm điều phải có thần linh pháp quyền.

Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là người khởi xướng, phát động các phong trào thi đua yêu nước mà Người còn là tấm gương mẫu mực trong những phong trào thi đua. “Lời kêu gọi thi đua ái quốc” nói riêng và tư tưởng Hồ Chí Minh nói chung về thi đua yêu nước có giá trị lý luận và giá trị thực tiễn sâu sắc, có sức sống mạnh mẽ, đóng góp quan trọng vào sự phát triển của đất nước.

Cách đây 70 năm, khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đang ở giai đoạn gay go, quyết liệt, Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã ra chỉ thị phát động phong trào thi đua ái quốc; Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi thi đua ái quốc, kêu gọi toàn dân tích cực thi đua diệt giặc đói, giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm, để công cuộc kháng chiến, kiến quốc giành thắng lợi… Từ đó đến nay, Lời kêu gọi thi đua ái quốc của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trở thành nền tảng, động lực để toàn Đảng, toàn dân, toàn quân tích cực đoàn kết, phấn đấu vượt qua mọi khó khăn, gian khổ để làm nên những thắng lợi vĩ đại trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc cũng như xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.