Những minh chứng rõ ràng nhất

Ngày 19-7 vừa qua, Bộ Ngoại giao Mỹ đã công bố báo cáo về tình hình mua, bán người năm 2022, nhận xét công tác phòng, chống mua bán người của 188 quốc gia trên thế giới (gọi tắt là Báo cáo TIP).

Theo đó, Báo cáo đã xếp Việt Nam vào Nhóm 3 gồm 22 nước không tuân thủ đầu đủ tiêu chuẩn tối thiểu của Đạo luật Bảo vệ nạn nhân của nạn buôn người (TVPA) và không có nỗ lực để đáp ứng các tiêu chuẩn đó. Như vậy, Việt Nam đã tụt 18 bậc so với năm 2021. Báo cáo này đưa ta nhận định Việt Nam chưa hoàn toàn đáp ứng tiêu chuẩn về loại bỏ mua bán người và không có nỗ lực đáng kể để cải thiện mặc dù có ghi nhận một số nỗ lực của Việt Nam. Cũng theo Báo cáo TIP, những nhóm nước thuộc nhóm 3 sẽ có thể bị hạn chế một số viện trợ từ Mỹ trong tương lai.

Nhưng thực tế có như vậy không? Câu trả lời đã được Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng khẳng định ngày 21-7: “Việc Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ ra Báo cáo năm 2022 về tình hình mua bán người trên thế giới với các thông tin không xác thực, không phản ánh đầy đủ, chính xác về tình hình và nỗ lực phòng, chống mua bán người của Việt Nam”.

Trước tình hình tội phạm mua bán người liên tục có những diễn biến phức tạp, Đảng, Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành địa phương luôn coi công tác phòng, chống mua bán người là một nhiệm vụ trọng tâm và được triển khai quyết liệt.

Thủ tướng Chính phủ ban hành các quyết định thành lập, kiện toàn Ban Chỉ đạo phòng, chống tội phạm của Chính phủ (gọi tắt là Ban Chỉ đạo 138/CP) và ban hành kế hoạch triển khai thực hiện Chương trình 130/CP (Chương trình của Chính phủ giai đoạn 2016-2020 về "Đấu tranh phòng, chống tội phạm mua bán người") trong từng giai đoạn và hằng năm, đồng thời tổ chức chỉ đạo điểm thực hiện Chương trình 130/CP tại 6 địa phương trọng điểm (Hà Giang, Lạng Sơn, Lào Cai, Nghệ An, Quảng Ninh và Tây Ninh).

Đặc biệt trong thời gian qua, nỗ lực nổi bật nhất trong công tác phòng, chống mua bán người của Việt Nam đó là việc ban hành các văn bản chính sách, pháp luật liên quan đến phòng, chống mua bán người.

Tiêu biểu như việc, Chính phủ ban hành Nghị định số 20/2021/NĐ-CP ngày 15-3-2021 của Chính phủ quy định trợ giúp xã hội đối với đối tượng bảo trợ xã hội quy định nạn nhân bị mua bán là đối tượng cần bảo vệ khẩn cấp thuộc diện nhận chăm sóc, nuôi dưỡng tạm thời tại cộng đồng và Thông tư số 02/2001/TT-BLĐTBXH ngày 24-6-2021 của Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội hướng dẫn một số điều của Nghị định số 20/2001/NĐ-CP ngày 15-3-2021, mức hỗ trợ dành cho nạn nhân đã được điều chỉnh (tăng số tiền ăn dành cho nạn nhân bị mua bán được chăm sóc, nuôi dưỡng tạm thời tại cộng đồng) nhằm hỗ trợ và tạo mọi điều kiện để đáp ứng nhu cầu của nạn nhân phù hợp với tình hình thực tiễn.

Bộ Công an ban hành Thông tư 43/2021/TT-BCA ngày 22-4-2021 quy định trách nhiệm của lực lượng công an nhân dân trong việc thực hiện một số trình tự, thủ tục tố tụng hình sự thân thiện trong quá trình tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, điều tra vụ án xâm hại người dưới 18 tuổi. Về ngăn chặn mua bán người trong lĩnh vực việc làm và đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, cùng với việc ban hành Luật Người Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng năm 2020 (Luật số 69), trong năm 2021 và đầu năm 2020, một loạt văn bản hướng dẫn thi hành đã được ban hành Nghị định số 112/NĐ-CP ngày 10-12-2021 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật số 69, quy định doanh nghiệp dịch vụ bị thu hồi Giấy phép nếu lợi dụng hoạt động đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài để mua bán người, bóc lột, cưỡng bức lao động. Các hành vi lợi dung hoạt động đưa người lao động Việt Nam đi làm việc nước ngoài để bóc lột, cưỡng bức lao động nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự sẽ bị xử phạt nghiêm theo quy định tại Nghị định 12/2022/NĐ-CP.

Đặc biệt, ngày 18-7-2022 vừa qua, hướng tới Ngày thế giới và toàn dân Quốc phòng, Công an, Ngoại giao đã ký Quy chế phối hợp trong công tác tiếp nhận, bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán. Đây là một dấu mốc quan trọng, khẳng định nỗ lực và quyết tâm chung trong công tác phòng, chống mua bán người, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nạn nhân bị mua bán, khắc phục những hạn chế, vướng mắc trong thực tiễn phối hợp triển khai việc tiếp nhận, bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân. Việc ban hành Quy chế đã truyền đi thông điệp mạnh mẽ về cam kết của Việt Nam trong việc nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác phòng, chống mua bán người.

Những cam kết quốc tế mạnh mẽ

Việt Nam cũng tích cực hợp tác quốc tế về phòng, chống mua bán người, phát huy vai trò của cơ quan đại diện ở nước ngoài trong việc nắm tình hình, kịp thời phát hiện và giải cứu nạn nhân, bảo vệ quyền lợi hợp pháp, hồi hương công dân Việt Nam là nạn nhân bị mua bán trở về nước.

Các điều ước quốc tế, hiệp định song phương, đa phương, các thỏa thuận hợp tác về phòng, chống mua bán người mà Việt Nam là thành viên được triển khai thực hiện có hiệu quả.

Theo đó, ngày 20-3-2020, Chính phủ đã ban hành Kế hoạch triển khai thỏa thuận toàn cầu về di cư hợp pháp, an toàn và trật tự của Liên hiệp quốc; Việt Nam tiếp tục nỗ lực thực hiện Kế hoạch triển khai Thỏa thuận toàn cầu về di cư hợp pháp, an toàn và trật tự (GCM) nhằm củng cố môi trường di cư minh bạch, ngăn chặn nguy cơ mua bán người trong các hoạt động di cư quốc tế. Trên thực tế, tình hình phòng, chống mua bán người trong nước và qua biên giới cũng luôn được rà soát để kịp thời có biện pháp xử lý phù hợp, khắc phục những khó khăn do đại dịch COVID-19 gây ra. Việt Nam hiện đang xây dựng hồ sơ gia nhập Nghị định thư về chống đua người di cư trái phép bằng đường bộ, đường biển và đường hàng không, bổ sung Công ước của Liên hiệp quốc về chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia năm 2000. Đây là một nỗ lực nhằm ngăn chặn nguy cơ mua bán người thông qua các hoạt động tội phạm ra người di cư trái phép (dù hai loại hình tội phạm này là khác nhau).

Các khuyến nghị của phía nước ngoài liên quan đến phòng, chống mua bán người cũng được ta quan tâm, xem xét một cách kỹ lưỡng, thấu đáo. Nhiều nội dung khuyến nghị đã đưa được vào Chương trình phòng, chống mua bán người giai đoạn 2021-2025 và định hướng đến năm 2030. Hiện nay, Bộ Công an đang cùng với các Bộ, ngành hoàn thiện biểu mẫu thống kê về công tác phòng, chống mua bán người. Trong quá trình xây dựng biểu mẫu, Bộ Ngoại giao cũng đã chủ động xây dựng các tiêu chí thống kê theo thông lệ quốc tế để các Bộ, cơ quan tham khảo, điều chỉnh cho phù hợp với thực tiễn xử lý của mình. Việc hoàn thiện và triển khai đồng bộ, chặt chẽ biểu mẫu thống kê trong thời gian tới sẽ giúp chúng ta đánh giá một cách đầy đủ hơn về tình hình và nỗ lực phòng, chống mua bán người để từ đó có các giải pháp chính sách phù hợp.

Trong thời gian gần đây, các cơ quan chức năng của Việt Nam đã tăng cường hợp tác với phía nước ngoài trong việc xác minh, xác định bảo vệ nạn nhân bị mua bán. Bộ Ngoại giao đã kịp thời chỉ đạo Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài theo dõi sát tình hình công dân Việt Nam tại địa bàn, kịp thời phát hiện các xu hướng mua bán người và các vấn đề liên quan đến công dân để có biện pháp xử lý nhanh chóng, nhất là trong việc giải cứu, bảo vệ nạn nhân, qua đó hỗ trợ công tác truy tố, xét xử ở trong nước.

Gần đây nhất cuối tháng 6 đầu tháng 7-2022, Bộ Ngoại giao đã phối hợp với Bộ Quốc phòng giải cứu, nhanh chóng đưa về nước an toàn 7 công dân bị mua bán sang Căm-pu-chia nhằm mục đích cưỡng bức lao động, kịp thời phục vụ công tác xử lý đối tượng cũng như góp phần giải quyết triệt để tình trạng này do hiện nay, việc người Việt Nam bị đưa sang Căm-pu-chia lao động.

Thời gian qua, các cơ quan báo chí trung ương và địa phương đã chú trọng xây dựng, duy trì hoạt động các chuyên trang, chuyên mục, chương trình tuyên truyền về phòng, chống mua bán người, trong đó, tập trung tuyên truyền về các phương thức, thủ đoạn mới, địa bàn trọng điểm của tội phạm này, những đối tượng có nguy cơ cao trở thành nạn nhân, quyền lợi mà nạn nhân được hỗ trợ và đường dây nóng tiếp nhận thông tin về nạn nhân và vụ việc. 

Theo số liệu của Bộ Công an, từ 2010-2020 trên địa bàn cả nước đã điều tra, khám phá 4.116 vụ, khởi tố 6.012 bị can phạm tội mua bán người ra nước ngoài; trong số này có 419 vụ, 476 bị can mua bán trẻ em ra nước ngoài. Theo báo cáo của các Tòa án Nhân dân tối cao, kết quả xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự từ năm 2016 đến năm 2021 về tội mua bán người đã giải quyết là 450 vụ/506 vụ án thụ lý và tội mua bán người dưới 16 tuổi đã giải quyết là 190 vụ/225 vụ án thụ lý. Đây là những con số minh chứng rõ nét những nỗ lực không ngừng của Việt Nam trong phòng, chống nạn mua bán người.

Một lần nữa chúng ta phải nhận định rằng, ở bất cứ nơi đâu, hoạt động mua bán người là một loại hình tội phạm phức tạp và nguy hiểm. Tuy nhiên, Việt Nam là một trong số ít quốc gia huy động được sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và toàn dân tham gia phòng ngừa, ngăn chặn, tiến tới đẩy lùi tội phạm mua, bán người.

Liên quan đến bản Báo cáo của Bộ Ngoại giao Mỹ, Việt Nam thể hiện mong muốn phía Mỹ trong thời gian tới hợp tác chặt chẽ hơn nữa để có đánh giá đầy đủ về tình hình và nỗ lực phòng chống mua bán người của Việt Nam, đồng thời thể hiện cam kết sẵn sàng trao đổi với các nước, trong đó có cả Mỹ cũng như các bên liên quan về các vấn đề hợp tác cụ thể để cùng nhau triển khai hiệu quả công tác phòng, chống mua bán người.

Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam kiên quyết lên án mọi hành động cản trở cuộc đấu tranh phòng, chống mua bán người và kịch liệt phản đối, bác bỏ mọi luận điệu xuyên tạc, bịa đặt nhằm phủ nhận những thành tựu bảo vệ quyền con người nói chung và công tác phòng, chống nạn mua bán người nói riêng ở Việt Nam.

Lưu Ly